محرومان مشارکت کردند، توسعه یافته‌ها به حاشیه رفتند!

سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با تمام حواشی خود به ایستگاه پایانی رسید و حال، ابراهیم رئیسی، در جایگاه پیروز این مقصد، احتمالا باید جدا از تلاش، برای تحقق وعده‌ها و برنامه‌هایش برای ملت ایران، به آن استان‌ها و اقوامی که بخش بزرگی از آرای خود را از آن‌ها دارد نیز، ادای دین کند. به خصوص اگر این مناطق، محروم نیز باشند. تحلیل این آرا در استان‌های کشور در ابعاد متفاوت می تواند حائز اهمیت باشد. برای مثال، احتمالا مناطقی بیشترین مشارکت در انتخابات را داشته‌اند که از سیاست‌های دولت پیشین، کمترین میزان رضایت را داشتند و بالعکس. در این گزارش سعی کردیم میزان مشارکت استان‌ها در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ را بر اساس برخوردارترین استان‌ها، استان‌های توسعه‌یافته و نفت‌خیز و استان‌های محروم و آسیب دیده تحلیل کنیم.

بیشترین و کمترین مشارکت

براساس آمار اعلامی مجموعا ۲۸ میلیون و ۹۳۳ هزار و ۴ نفر در انتخابات شرکت کردند. از آنجا که تعداد واجدین شرایط رای‌دهی ۵۹ میلیون و ۳۱۰ هزار و ۳۰۷ نفر بوده بنابراین میزان مشارکت در دوره سیزدهم انتخابات ریاست‌جمهوری عدد ۴۸.۸ را نشان می‌دهد. با این حساب می‌توان گفت طی قریب به ۴۳ سال گذشته و برگزاری انتخابات برای تعیین رییس‌جمهوری، دوره سیزدهم تا امروز کم‌‌مشارکت‌ترین انتخابات بوده است. لازم به ذکر است، دوره هفتم ریاست‌جمهوری در سال ۷۶ که حاصل آن انتخاب سید محمد خاتمی شد، تا امروز با مشارکتی نزدیک به ۸۰درصد بیشترین مشارکت مردمی را به دنبال داشته‌است. 

همچنین در میان ۳۱ استان، بالاترین سهم مشارکت در انتخابات مربوط به خراسان‌جنوبی است. این استان با ثبت ۷۴/۲۲مشارکت در جایگاه اول قرار گرفت و بعد از آن، خراسان‌شمالی با ۶۴درصد و ایلام با ۶۳درصد قرار دارند. در مقابل تهران، کردستان و البرز به ‌ترتیب با نرخ ۳۴، ۳۴/۴ و ۴۲درصد کمترین نرخ مشارکت را در این انتخابات ثبت کردند.از مجموع ۹ میلیون و ۸۱۵ هزار و ۷۷ نفر واجدین شرایط شرکت در انتخابات در استان تهران، ۳ میلیون و ۳۴۶ هزار و ۵۸۰ رای اخذ شده که معادل مشارکت ۳۴.۳۸درصد واجدین شرایط در استان تهران و درصد مشارکت شهر تهران ۲۶درصد اعلام شده که با توجه به اینکه این استان، قطب اصلی سیاسی کشور است و عمدتا آرای سیاسی و جناحی دارد، این میزان مشارکت قابل توجه است.

حاشیه نشینی برخوردارها

طبق آخرین آمار منتشر شده از حساب‌های ملی منطقه‌ای که مربوط به سال ۹۸ است، استان‌های تهران، خوزستان، اصفهان، بوشهر، خراسان رضوی، فارس، آذربایجان شرقی، مازندران، البرز و کرمان ، براساس شاخص تولید ناخالص داخلی، بیش از ۷۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی کشور را در دست دارند. با توجه به نرخ مشارکت منتشرشده از سوی ستادهای انتخاباتی استان‌ها برای سیزدهین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، ۸‌‌استان خراسان‌جنوبی، خراسان‌شمالی، ایلام، سیستان‌وبلوچستان، گلستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، کرمان و مازندران مشارکت بالای ۶۰ درصد را داشتند و در مجموع مشارکت در ۲۰ استان بالاتر از میانگین کشوری ثبت شده است. جالب آنکه تنها دو استان برخوردار کشور (کرمان و مازندران) در لیست بیشترین مشارکت‌های استانی قرار گرفته اند ضمن اینکه جای استان‌های تهران و اصفهان در این آمار بالای مشارکت خالی است.

استان‌های توسعه یافته و نفت‌خیز

طبق آخرین آمار، استان تهران با ثبت تولید ناخالص داخلی ۷۴۰ هزار میلیارد تومانی، بیشترین سهم را از تولید کل را دارد؛ معادل ۱/ ۲۲ درصد. در واقع بیش از یک‌پنجم تولید ناخالص داخلی کشور، در پرجمعیت‌ترین استان کشور حاصل می‌شود. خوزستان دومین اقتصاد بزرگ در بین استان‌ها محسوب می‌شود. این استان سهم ۸/ ۱۴ درصدی از تولید ناخالص را دارد. البته سهم خوزستان از سفره اقتصاد، در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷، با کاهش ۶/ ۱ درصدی همراه بود؛ چرا که سهم نفت از اقتصاد ایران در طول دو سال اخیر به واسطه تحریم‌ها با کاهش همراه شد. اما سومین استان بزرگ اقتصادی، برای بسیاری احتمالا قابل پیش‌بینی نیست؛ استان بوشهر. تولید ناخالص داخلی این استان طبق آخرین آمار، معادل ۲۰۲هزار میلیارد تومان بود؛ یعنی بیش از یک چهارم استان تهران. این سه استان در مجموع ، ۴ میلیون و ۴۹۹ هزار و ۲۵۶ رای به صندوق های انتخاب ریاست جمهوری انداختند که بیشترین آن مربوط به ابراهیم رئیسی است.

مشارکت محرومان

نگاهی دقیق‌تر به این آمار نشان می‌دهد استان‌های خراسان‌جنوبی، خراسان‌شمالی، ایلام، سیستان‌وبلوچستان، گلستان، کهگیلویه‌وبویراحمد و کرمان در رتبه‌های اول مشارکت اما جزو استان‎‌های محروم‌ هستند! جالب آن‌که سهم این استان‌ها در تولید ناخالص داخلی تنها  ۳/۳ درصد است.این درحالی‌است که همین آمار در سال ۱۳۹۴ حدود ۳/۶درصد بود.به این معنی که طی سال‌های اخیر نه‌تنها کشور به‌سمت تمرکززدایی حرکت نکرده، بلکه جریان کلی به‌سمت تقویت بیمارگونه تمرکزگرایی نیز رفته است. این مناطق بخصوص در دولت دوازدهم، ناآرامی های بسیاری را تجربه کرده بودند که احتمالا میزان مشارکت بالایشان در انتخابات این دوره، همانطور که در ابتدای گزارش گفته شد، از نارضایتی‌شان نسبت به دولت روحانی حاصل شده است.

آخرین سنگر، رئیسی!

نتایج تفصیلی انتخابات ریاست‌جمهوری به تفکیک استان‌ها نشان می‌دهد درمجموع در غالب استان‌ها، ابراهیم رئیسی پیشتاز بوده اما اگر از منظر سطح توسعه استان‌ها به بررسی آمار انتخابات پرداخته شود، نکات درخور توجهی به دست خواهد آمد. بررسی آمارها نشان می دهد سطح توسعه استان‌ها برخلاف انتخابات در دوره‌های گذشته، چندان ارتباطی با ‌پررنگ شدن گرایش سیاسی مردم و در ادامه مشارکت آن‌ها در انتخابات نداشت. از طرفی دیگر، استان‌هایی مانند کردستان و سیستان‌و‌بلوچستان که اگرچه از سطح توسعه بالایی برخوردار نیستند؛ اما غالبا به دلایل غیراقتصادی به نامزدهای اصلاح‌طلب گرایش داشتند در این انتخابات تغییر موضع داشتند. برای مثال در استان سیستان‌و‌بلوچستان، ابراهیم رئیسی ۵۴۱ هزار و ۲۱۲ رای اما عبدالناصرهمتی ۱۰۸ هزار و ۷۲ رای آورد. از سوی دیگر به نظر می‌رسد مردم در مناطق محروم‌تر با کمال میل، شعارهای معیشتی ابراهیم‌رئیسی را پذیرفته اند، گویی این تنها امید باقی مانده و آخرین سنگر آنان در این آشفته‌بازار است.انتظار می رود دولت سیزدهم بتواند در سایه این آرا، مشکلات این استان‌ها را در اولویت قرار دهد تا سرمایه اجتماعی به‌دست‌آمده در این حوزه خدشه‌دار نشود.